Ołtarz polowy dla Prezydium Rady Ministrów RP (tzw. Ołtarz Piłsudskiego)

Lata 30. XX w. to w twórczości Wincentego Flaka okres dużych kompozycji ołtarzowych zamykanych w szafach. Po tryptyku dla prezydenta Mościckiego, w 1935 r. powstała nastawa ołtarzowa dedykowana Prezydium Rady Ministrów.

Dzieło ma formę dużej tarczy z rzeźbioną bordiurą, osadzonej na dwóch niedźwiedzich łapach, w której centrum, na czerwonym tle znajduje się Orzeł Biały otoczony napisem u góry Polska to Wielka Rzecz, będący cytatem z Wesela Stanisława Wyspiańskiego, i u dołu: Dla Prezydium Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej r.1935. Na tarczy, nad dwoma kotwicami, osadzona jest płaskorzeźba z figurą marszałka Józefa Piłsudskiego ujęta w arkadową niszę otoczoną małymi skrzyżowanymi szablami i karabinami. Po obu stronach arkady znajdują się szable ułożone ostrzami skierowanymi do środka, a na ich tle po obu stronach kompozycje z włóczni, miecza i szabli „spięte” krzyżami kawalerskimi i wstążkami, nawiązującymi do motywu panoplium.

Zwieńczeniem całości jest powtórzona w mniejszej skali tarcza herbowa typu francuskiego z Orłem Białym i napisem: Ku chwale Ojczyźnie naszej. Wszystkie trzy kompozycje pracy, tarcze i niszę, otacza stylizowana, barokowa wić roślinna. W dolnej części przyjmuje ona formę wstęgi, na której umieszczony został napis Wykonawca z łaski bożej Wincenty Flak – z pod wiejskiej strzechy obywatel polski.

Ołtarz, który pierwotnie znajdował się w dużej, zamykanej szafie, w czasie wojny miał zostać wywieziony do Szwajcarii przez córki Piłsudskiego. W 1953 r. powrócił do Polski, przekazany przez Muzeum Polskie w Rapperswilu do Muzeum Narodowego w Warszawie, a następnie do jego oddziału w Łowiczu.

Czas dwudziestolecia międzywojennego to okres odbudowywania państwa polskiego na każdym polu. Entuzjazm społeczeństwa po odzyskaniu niepodległości pełen był patriotyzmu i wiary. Widać to było w charakterze i formie obchodów uroczystości państwowych, poświęconych im artykułach prasowych, odezwach, ulotkach. Dla Wincentego Flaka wątki patriotyczne i religijne były bardzo ważne i znajdowały odbicie w jego twórczości. Użyte przez artystę w ołtarzu dla Prezydium Rady Ministrów RP elementy to symbole narodowe państwa oraz przedstawienia nawiązujące do tradycji wojskowej i walki o niepodległość. Bohaterem walki był wówczas dla narodu marszałek Piłsudski. Lata dwudzieste i trzydzieste XX w. to także czas dyskusji o kształcie symboli narodowych, a w szczególności orła.

Początki postaci orła w herbie państwa polskiego wiąże się z legendą o Lechu, Czechu i Rusie spisanej po raz pierwszy po łacinie w 1273 r. w Kronice wielkopolskiej. Założyciel państwa Polan, Lech, podczas postoju o zachodzie słońca, ujrzał orła z trzema pisklętami w gnieździe na drzewie. W pewnym momencie orzeł rozpostarł skrzydła na tle czerwonego nieba, co zachwyciło Lecha i uznał to za znak – zdecydował się osiąść w tym miejscu, które nazwał Gnieznem od orlego gniazda, a orła umieścił w herbie.

Orzeł początkowo występował w herbach książąt śląskich, pojawiał się na monetach i pieczęciach książąt piastowskich od XII w. Informacje o znaku orła jako „znaku zwycięskim” pojawiają się w kronice Wincentego Kadłubka, samo sformułowanie zaś użyte zostało już wcześniej przez Galla Anonima. Pod koniec XIII w. na pieczęci majestatowej króla Przemysła II obok tarczy z orłem w koronie znajduje się napis łaciński o przywróceniu polskich znaków zwycięskich, co oznacza prawdopodobnie nawiązanie do czasów panowania pierwszych królów Polski. Przyjęto wówczas, że był to biały, jednogłowy orzeł na czerwonym polu, ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawą stronę, złotymi szponami oraz dziobem. Znak orła przez wieki ewoluował, zmieniał się układ skrzydeł, wielkość głowy i tułowia, kształt korony. Od XVI w. aż do rozbiorów pierś orła otaczały złote inicjały łacińskiego imienia aktualnie panującego króla. W okresie zaborów Orzeł Biały pojawiał się kilkukrotnie w herbach rządów powstańczych i Księstwa Warszawskiego, oraz w postaci zmarginalizowanej w herbach Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Poznańskiego, w towarzystwie godła zaborcy. W 1862 r. na pieczęci Komitetu Centralnego Narodowego, a następnie w 1863 r. na herbie państwowym pojawił się orzeł bez korony, za to z mieczem i krzyżem w szponach.

Odzyskanie niepodległości przez Polskę przyniosło konieczne uregulowania prawne całego ustroju i administracji. W sposób oczywisty objęło także sprawy związane z symbolami narodowymi. Przez dwa miesiące po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 r. obowiązywał orzeł bez korony, co było wynikiem objęcia władzy przez socjalistów i lewicowych ludowców. W sierpniu 1918 r. przyjęta została ustawa uchwalona przez Sejm Ustawodawczy, przywracająca orła w koronie z krzyżem jako godło państwowe. Oficjalny wizerunek godła przypominał orła ostatniego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i był używany do 1927 r. Wówczas powstał nowy wzór godła, zaprojektowany przez architekta Zygmunta Kamińskiego, w którym usunięto krzyż z korony, prześwity między kwiatonami, przepaska i łapy były białe, a nie jak dotychczas złote, a na zakończeniu przepaski w miejsce trójliścia pojawiły się dwie pięcioramienne rozety.