Pietà dla księdza Mariana Folgi

Okoliczności powstania Piety nie są do końca pewne. Być może powstała jako dar na urodziny księdza Mariana Folgi, bądź też na jego zamówienie – mogło to mieć miejsce w czasie, kiedy był wikarym w parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zwoleniu, do której należał także Wincenty Flak, lub podczas jego posługi jako proboszcza w parafii w Łagowie w latach 1916-1924.

W sztuce chrześcijańskiej scena przedstawiająca dwuosobową grupę, Matkę Bożą trzymającą na kolanach martwe ciało Syna, wykształciła się na początku XIV wieku, z biegiem lat stając się jednym z najpopularniejszych przedstawień także sztuki ludowej Pieta w wykonaniu Wincentego Flaka ma formę płaskorzeźbionego obrazu, który przedstawia chwilę, gdy po śmierci Jezusa zdjęto Jego ciało z krzyża i Matka Boża utuliła w ramionach swego Syna. Nad nimi widoczne słońce ze smutną, ludzką twarzą i księżyc jako niemi świadkowie. Wokół Marii i Chrystusa, a także przed ołtarzem, na którym ustawiona została grupa figuralna, ułożone zostały narzędzia męki Pańskiej: krzyż, gwoździe, młotek, titulus – tabliczka z napisem INRI, włócznie, obcęgi, gąbka, rękawica, naczynie na oleje, kości do gry, srebrniki wysypujące się z sakiewki, drabina, kogut, latarnia… Ich obecność to opowieść o Męce Pańskiej.

Obraz jest jednym z dwóch, w którym – zamiast drewnianej – wykorzystana została gipsowa rzeźba figuralna, pochodząca prawdopodobnie z warsztatów rzemieślniczych produkujących figurki dewocyjne, w stylistyce nawiązująca do Piety watykańskiej Michała Anioła. Nie można jednoznacznie stwierdzić, czy użycie gotowego przedstawienia było zamierzeniem Wincentego Flaka, czy też jest to element wtórny, wstawiony na przykład po zaginięciu pierwotnej rzeźby. Według przekazów rodzinnych właścicieli, gipsowa pieta była częścią obrazu od zawsze. Postać Matki Bożej ma pomalowaną na złoto szatę, podtrzymuje leżące na jej kolanach jasne ciało Chrystusa w złotym perizonium. Pozostałe elementy przestrzenne i tło obrazu zostały zachowane w naturalnym kolorze drewna. Dzięki tej różnicy kolorystycznej postacie wybijają się na pierwszy plan z bogactwa detali dekoracyjnych i przedstawieniowych. Po obu stronach Piety stoją dwa wazoniki z goździkami – symbolami Męki Pańskiej. Za plecami Marii widoczny jest krzyż zbudowany z dekoracyjnie wygiętych elementów geometrycznych, z małym krzyżem na skrzyżowaniu ramion, otoczonym promieniami i dwunastoma gwiaździstymi rozetami ułożonymi w krąg. Przedmioty wykorzystane do ukrzyżowania Jezusa, o rozmiarach nieproporcjonalnych w stosunku do grupy figuralnej, nakładają się na siebie i zasłaniają. Całość uzupełniają monogramy Chrystusa i Maryi, gwiazdki, woluty, ornamenty zygzakowe, rombowe, kanelury. Wszystkie elementy są precyzyjnie obrobione, z dopracowaną fakturą oddającą charakter przedmiotów. Wyjątkowym szczegółem, wyróżniającym Pietę dla księdza Mariana Folgi spośród innych Piet wyrzeźbionych przez Wincentego Flaka, jest prawdziwy sznurek nawiązujący do pojmania Chrystusa.